Ευχαριστούμε πολύ τον κ. Βασίλη Α. Πουλαρίκα για την όμορφη συζήτηση με τον σκηνοθέτη της Ιλιάδας και το https://ekkairo.org για τη δημοσίευση του άρθρου.

Το Φεστιβάλ Πειραματικού Θεάτρου στο Κάιρο που τελεί υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού της Αιγύπτου αποτελεί πλέον ένα εδραιωμένο καλλιτεχνικό ορόσημο και ένα παγκόσμιο σημείο αναφοράς στα θεατρικά δρώμενα της χώρας του Νείλου. Προσελκύει κάθε χρόνο θεατρικές ομάδες που έχουν να πουν επί σκηνής «το κάτι παραπάνω». Για αυτήν την χρονιά το 30ο Φεστιβάλ Πειραματικού Θεάτρου άναψε τους προβολείς του σε μια φαντασμαγορική τελετή έναρξης την 1^η Σεπτεμβρίου στην Όπερα του Καΐρου, με τις  εργασίες να ολοκληρώνονται την Παρασκευή 8 Σεπτεμβρίου στον ίδιο χώρο.

Μέσα στις εκατοντάδες αιτήσεις συμμετοχής, που όπως δήλωσαν οι διοργανωτές παρουσίαζαν εξαιρετικό ενδιαφέρον, 19 από αυτές παίρνουν σάρκα και οστά στο θεατρικό σανίδι αυτές τις ημέρες. Δύο θεατρικές ομάδες από την Αίγυπτο, οκτώ από άλλες Αραβικές χώρες και 8 διεθνείς συμμετοχές είναι οι παραστάσεις που συμμετέχουν στο βασικό διαγωνιστικό τμήμα του Φεστιβάλ.

Την Ελλάδα, εκπροσώπησε επάξια παρουσιάζοντας την Ιλιάδα του Ομήρου, η θεατρική ομάδα «Μικρός Βορράς» με δύο φαντασμαγορικές παραστάσεις στις 3 και 4 Σεπτεμβρίου, τις οποίες  έδωσαν καταχειροκροτούμενοι στο κατάμεστο  Εθνικό Θέατρο του Καΐρου στην Άταμπα. Η Ασπασία Δήμου, ο Γιάννης Μαυρόπουλος, ο Αλέξανδρος Μιχαηλίδης και ο  Αλέξανδρος Νικολαΐδης για πάνω από μια ώρα ξεπέρασαν τις προσδοκίες όλων μας, ζωντανεύοντας στο σανίδι την δραματική ιστορία, ενός έπους που πεισματικά δεν αφήνεται στην λήθη και χιλιάδες χρόνια τώρα χωρίς να το καταλαβαίνουμε στοιχειώνει με τα αναπάντητα ερωτήματα που θέτει στις ψυχές όλων μας.

Συναντήθηκα με τον «Μικρό Βορρά» την Δευτέρα 4 Σεπτεμβρίου νωρίς το μεσημέρι στο Εθνικό Θέατρο του Καΐρου και στην κυριολεξία μαγεύτηκα, φωτογραφίζοντας και   παρακολουθώντας από την πρώτη στιγμή όλη την θεατρική τελετουργία. Την προετοιμασία και το ζέσταμα των σωμάτων, τις σύντομες πρόβες των διαλόγων, τις τελευταίες σκηνοθετικές οδηγίες του κ. Τάσου Ράντζου, αλλά και την ζεστή αγκαλιά και τα ενθαρρυντικά λόγια προς τους ηθοποιούς από την γλυκιά «μαμά» της ομάδας, την ηθοποιό κα. Ιωάννα Παγιατάκη λίγο πριν ξεκινήσουν.

Η θεατρική σκηνή ως άυλος και άχρονος φορέας της μεγάλης αυτής τέχνης άρχισε σιγά σιγά να αποκτά μπροστά στα μάτια μου την Ομηρική της μορφή. Όλα τα δομικά στοιχεία της παράστασης βγαίνανε με ευλάβεια από τις βαλίτσες και τα χέρια των τεσσάρων συντελεστών και επί της ουσίας αναδημιουργούσαν τον χώρο και τον χρόνο σε ένα κλίμα μυσταγωγικής σιγής. Πανοπλίες, φορεία, κοντάρια, κράνη, φορεσιές, και φυσικά τα  μουσικά θέματα του Θοδωρή Παπαδημητρίου από την πρωτότυπη μουσική του έργου, που ακολουθούσαν με απόλυτη αρμονία την θεατρική χορογραφία. Και αφού στήθηκαν όλα τα εκφραστικά μέσα αυτής της ιδιότυπης Ιλιάδας ακούστηκε η φωνή του σκηνοθέτη να λέει «Είμαστε έτοιμοι. Ξεκινάμε με το σήμα μου.»

 

Η ώρα πήγε έξι το απόγευμα και η πλατεία, αλλά και τα θεωρεία του μεγάλου Καϊρινού θεάτρου γέμισαν ασφυκτικά από κόσμο. Η αίθουσα βυθίστηκε στο σκοτάδι  και σε ένα  ανοιγόκλεισμα των ματιών μας, είδαμε μέσα τα φώτα της  ράμπας την ιστορία να ξεκινά. Η ροή της αφήγησης ήταν καταιγιστική με τους ηθοποιούς να εναλλάσσουν μπροστά στα μάτια μας  κουστούμια και χαρακτήρες ηρώων με μια απαράμιλλή φυσικότητα και χάρη. Οι σκηνές άλλοτε αφόρητα δραματικές σφίγγανε το στομάχι μας θέτοντας αμείλικτα ερωτήματα για την ανθρώπινή μας φύση και άλλοτε κωμικές προσέφεραν τον απαραίτητο καθαρμό ισορροπώντας τις δύο «μάσκες» του θεάτρου αλλά και της ίδιας της ζωής.

Μόλις η παράσταση τελείωσε το κοινό ξέσπασε σε αυθόρμητα και γοερά  χειροκροτήματα και όρθιο για πολύ ώρα επευφημούσε όλους τους πρωταγωνιστές γεμίζοντας τα πρόσωπά τους με φως.

Ο «Μικρός Βορράς» όμως μας επεφύλαξε και μια άλλη έκπληξη πέραν από την θεατρική παράσταση. Οι ηθοποιοί ζήτησαν από το κοινό μερικούς εθελοντές και αφού τους χώρισαν σε δύο ομάδες συζήτησαν μαζί τους για τις αγαπημένες τους σκηνές και για τους ήρωες που θα ήθελαν οι ίδιοι να ενσαρκώσουν. Του φόρεσαν τα κουστούμια, τις περικεφαλαίες και με λίγες σκηνοθετικές συμβουλές τους έριξαν στην μάχη. Ήταν μια καταπληκτική διαδραστική ιδέα που έδεσε ακόμα περισσότερο το κοινό με το Ομηρικό έπος, αλλά και με τους ίδιους τους ηθοποιούς που δεν σταμάτησαν να φωτογραφίζονται με τους επίδοξους «συναδέλφους» τους.

 

Όση ώρα οι πρωταγωνιστές μάζευαν τα σκηνικά από το σανίδι, βρήκα την ευκαιρία για μια σύντομη, αλλά γόνιμη κουβέντα με τον σκηνοθέτη κ. Τάσο Ράτζο. Μιλήσαμε για τον «Μικρό Βορρά» και τα όνειρά του, το βίωμα της παράστασης, αλλά και για το Κάιρο μέσα από το σημαντικό αυτό θεατρικό φεστιβάλ. Απολαύστε τον.

Κύριε Ράτζο θα ήθελα κατ’ αρχάς να σας συγχαρώ για την υπέροχη αυτή παράσταση και ως πρώτο ερώτημα ας μιλήσουμε για το στοιχείο του θεατρικού πειραματισμού, τα κερδισμένα σας αδιέξοδα αλλά τα όρια που υπερβήκατε σκηνοθετικά για την δική σας Ιλιάδα

Κύριε Πουλαρίκα ευχαριστούμε πολύ για την συνέντευξη αυτή αλλά και για την ευγενική σας παρουσία στην παράσταση μας. Για μας ήταν σαν να εκπροσωπήσατε όλο το ελληνικό στοιχείο που υπάρχει σ’ αυτή την πόλη, το Κάιρο.

Το φεστιβάλ αυτό λοιπόν έχει ένα πειραματικό χαρακτήρα και πραγματικά θέλω και εγώ να προσπαθήσω να ορίσω τον πειραματισμό της δικής μας παραστάτης. Η παράσταση μας λοιπόν δουλεύτηκε σχεδόν τρία χρόνια. Αυτά τα τρία χρόνια προσπαθήσαμε να επιλέξουμε ποιοι είναι αυτοί οι στίχοι οι οποίοι δεν πρέπει με τίποτα να μην ακουστούν σε μία θεατρική παράσταση. Το εγχείρημα αυτό ήταν πάρα πολύ δύσκολο γιατί η Ιλιάδα έχει 16.000 στίχους και μία παράσταση χρειάζεται 700. Αυτό και μόνο η επιλογή των στίχων που θα κρατούσαν την συνοχή την συνέχεια την συνέπεια του Ομηρικού έπους, Ήταν ίσως η μεγαλύτερη δυσκολία που έπρεπε να υπερβούμε. Το άλλο στοιχείο που πραγματικά «πειραματίζεται»  η παράσταση μας είναι το γεγονός ότι τέσσερις μόνο ηθοποιοί παίζουν αυτούς τους 40 και πλέον ρόλους. Η δουλειά που χρειάστηκε για να ξεκαθαρίσουν τόσο καλά αυτοί οι ρόλοι με ελάχιστα ενδυματολογικά στοιχεία αλλά κυρίως με το σώμα και τη φωνή των ηθοποιών ήταν πολύ βαθιά και πολύ λεπτομερής. Άρα από τη μία πειραματιστήκαμε με την συμπύκνωση και από την άλλη με τον θεατρικό αφηγηματικό τρόπο που έπρεπε να επιλέξουμε.

Για ποιο λόγο διαλέξατε να εργαστείτε πάνω στην Ιλιάδα του Ομήρου και ποια είναι τα οντολογικά στοιχεία που εστιάζει η δική σας θεατρική πρόταση?

Πολλές φορές όταν καταπιανόμαστε με το ομηρικά έπη ξεχνάμε ότι πρόκειται για ποιήματά τα οποία ανήκουν στην τεράστια αυτή αφηγηματική δεξαμενή της παγκόσμιας λογοτεχνίας και το οποία φτιάχτηκαν πριν καλά καλά υπάρξει γραφή. Αυτό αυτόματα σημαίνει ότι αυτές οι ιστορίες είναι φτιαγμένες για να μιλιούνται να της αφηγούνται η ραψωδοί. Η ραψωδοί λοιπόν μόνοι τους αφηγούνταν ολόκληρο το έπος. Και πετύχαιναν να κάνουν αυτόν τον αόρατο κόσμο ορατό. Δηλαδή κατάφερναν Να αφυπνίσουν και να ενεργοποιήσουν την φαντασία των ακροατών τους να τους συγκινήσουν αλλά και να τους διδάξουν. Οπότε εγώ νιώθω ότι έχω ένα προνόμιο που αντί για έναν μόνο ραψωδό έχω τέσσερις ηθοποιούς! Επίσης νιώθω πολύ τυχερός που αυτοί ηθοποιοί είναι τόσο ταλαντούχοι τόσο δεμένοι μεταξύ τους και τόσο ταιριαστοί για τους ρόλους τους.

Το αφηγηματικό θέατρο με συγκινούσε πάντα πολύ ιδιαίτερα. Η αλήθεια είναι ότι από τα πρώτα πράγματα που ήθελα να κάνω στη ζωή μου ήταν να αφηγηθώ την Ιλιάδα μέσα από τους θεατρικούς δρόμους. Ωστόσο πέρασαν πολλά χρόνια μέχρι να το τολμήσω. Νιώθω προσωπικά μια απίστευτη σύνδεση με μια αόρατη ρίζα. Και παράλληλα νιώθω να πάλλεται μια πολύ πλούσια αφηγηματική τέρψη όταν ακούω να απαγγέλλονται στίχοι από τα ομηρικά έπη. Η πρώτη ιδέα μου  ήταν να είναι κάτι σαν ένα ρετσιτατίβο μίας όπερας γεμάτη με μουσική με τέσσερις μουσικούς που θα παίζουν ακατάπαυστα πάνω στη σκηνή  για να δίνουν συνέχεια τον ρυθμό. Αυτή η ρυθμική απαγγελία προκαλούσε ανέκαθεν δόνηση στους ανθρώπους. Στο κέντρο της Ιλιάδας βρίσκεται ο άνθρωπος ο άνθρωπος που παλεύει να υπερβεί την μοίρα του. Οι θεοί μεταχειρίζονται τους θνητούς σαν άθυρμα. Παίζουν μαζί τους έχοντας το τεράστιο προνόμιο ότι αυτοί είναι ο αθάνατοι. Ωστόσο το ισχυρότερο στοιχείο στα ομηρικά έπη είναι μια πανίσχυρη μοίρα η οποία δεσπόζει πάνω από όλους τους θνητούς και τους αθάνατους. Αυτή η αδυσώπητη μοίρα λοιπόν αποφασίζει για τη ζωή και το θάνατο.

Για ένα πουκάμισο αδειανό λοιπόν… για μίαν Ελένη? Πόσο επίκαιρο είναι αυτό το ερώτημα του μας στοιχιώνει και ποιο είναι το ενεργό ίχνος που έχει αφήσει  στις ψυχές μας χιλιάδες χρόνια τώρα?

Ναι με κάποιον τρόπο δεν θα μπορούσαν να λείπουν οι στίχοι του Σεφέρη πρώτα πρώτα γιατί στην διακειμενική μας αναζήτηση πέφταμε συνέχεια πάνω τους και επίσης αυτό που μας διαποτίζει είναι ίδια η αναζήτηση αυτού του «άδειου πουκάμισου». Δυστυχώς η βία δεν έχει πάψει να υπάρχει γύρω μας το συνειδητοποιήσαμε όταν ξεσπάσει ο πόλεμος στην Ουκρανία τρομάξαμε με τις εικόνες που βλέπαμε γιατί διαπιστώσαμε πόσο επίκαιρη είναι Ιλιάδα. Και αναρωτιόμαστε για πιο πουκάμισο για ποιο λόγο υπάρχει τόση βία γύρω μας Είτε στα πεδία της μάχης είτε στις οικογένειές είτε στους δρόμους. Γιατί υπάρχει τόσος θυμός στη ζωή μας; Για πιο πουκάμισο αδειανό;

Μιλήστε μας για τον «Μικρό Βορρά» Πως ξεκινήσατε αλλά και που σας οδηγεί το καλλιτεχνικό σας αυτό ταξίδι?

Ο «Μικρός Βορράς» γεννήθηκε για να εξυπηρετήσει μια ανάγκη. την ανάγκη να μην σταματήσει να υπάρχει θεατρική αγωγή και θεατρική παιδεία τα χρόνια τα δύσκολα της οικονομικής κρίσης. Όπως δεν μπορώ να φανταστώ πως θα ήταν η ζωή μου χωρίς το θέατρο, έτσι δεν ήθελα με τίποτα να υπάρξουν παιδιά που δεν θα έχουν γνωρίσει τη μαγεία  και την αλληλεπίδραση που χαρίζει η θεατρική πράξη. Όλη η εκπαιδευτική κοινότητα της Βόρειας Ελλάδας γνωρίζει και αγαπάει την ομάδα μας και την υποστηρίζει στις δράσεις της. Γιατί γνωρίζουν ότι οι παραστάσεις του μικρού Βορρά πάνω απ’ όλα έχουν ποιότητα, άλλα και ουσιαστικό εκπαιδευτικό ρόλο. Αντιμετωπίζουν την ομάδα μας σαν ένα είδος ενισχυτικής διδασκαλίας του συναισθηματικού και του ιδεατού κόσμου. Οπότε θα συνεχίσουμε αυτό που ξέρουμε καλά να κάνουμε να ταξιδεύουμε και να δείχνουμε τις παραστάσεις μας όπου υπάρχουν παιδιά στις πιο απομακρυσμένες στις πιο δύσβατές περιοχές αλλά και στα μεγάλα αστικά κέντρα. Από τη 1 Οκτωβρίου θα ξεκινήσει επίσημα η θεατρική σεζόν στην οποία ο «Μικρός Βορράς»  θα παρουσιάσει 10 έργα.

Σε λίγες μέρες φεύγετε από το πολύ ενδιαφέρον αυτό Φεστιβάλ του Καΐρου. Τι θα κουβαλήσετε στις βαλίτσες σας για την πατρίδα?

Φεύγοντας από το Κάιρο θα θυμάμαι πάντα το ολόθερμο χειροκρότημα στο τέλος της παράστασης. Όχι γιατί αυτό απλώς μας έδωσε τεράστια χαρά αλλά γιατί για άλλη μια φορά διαπιστώνουμε πως η τέχνη ενώνει. Πως δηλαδή μέσα από την τέχνη συναντιούνται διαφορετικοί πολιτισμοί διαφορετικοί άνθρωποι καταφέρνουν και επικοινωνούν και μιλούν μέσα από την γλώσσα του θεάτρου Για τα μεγάλα θέματα που δεν έπαψαν στους αιώνες να απασχολούν τον άνθρωπο. Μοιραστήκαμε με ανθρώπους ενός άλλου πολιτισμού ιδέες, εικόνες,  συναισθήματα και αυτό μας έκανε πιο πλούσιους.

Ευχαριστώ θερμά για την δυνατότητα που μου δώσατε μέσα από την ιστοσελίδα σας να επικοινωνήσω με την ομογένεια το Καΐρου.

Και εμείς με την σειρά μας σας ευχαριστούμε όλους για την υπέροχη παράσταση και ευχόμαστε κάθε καλό στην πορεία σας.

Οι συντελεστές και οι ηθοποιοί της παράστασης

 

Θεατρική ∆ιασκευή: Μικρός Βορράς

Στίχοι: Μιχάλης Γκανάς

Φιλολογική Επιµέλεια: Αναστασία Κεφαλά

Σκηνοθεσία – φωτισμός: Τάσος Ράτζος

Σκηνικό-Κοστούµια-Κατασκευές: Χριστίνα Θαλασσά

Πρωτότυπη Μουσική Σύνθεση: Θοδωρής Παπαδηµητρίου

Επιµέλεια Κίνησης: Τάσος Παπαδόπουλος

Μακιγιάζ-χτενίσματα: Στέφανος Μπαμπούλης

Συνεργάτης Διαδραστικού Μέρους: Αύρα Αυδή

Διδασκαλία τραγουδιών: Έλσα Μουρατίδου

Φωτογραφία-Βίντεο: Ζαφείρης Σαλμανλής

Βοηθοί Σκηνοθέτη: Ανδρέας Παράσχος, Δέσπω Πίρτσιου, Σωτήρης Ρουμελιώτης

Γραφιστική Επιµέλεια: Ντόρη Λούκρη

Ηχοληψία: Κρίτωνας Κιουρτσής

Επικοινωνία: Λουκία Αργυριάδου

Οργάνωση και εκτέλεση περιοδείας: Αλεξάνδρα Κασιούμη

 

Ηθοποιοί: Ασπασία Δήμου, Γιάννης Μαυρόπουλος, Αλέξανδρος Μιχαηλίδης, Αλέξανδρος Νικολαΐδης